Ciągły rozwój cywilizacyjny i dążenie do zwiększenia plonów w rolnictwie, górnictwie czy produkcji przemysłowej, przewożenie roślin między kontynentami bez kwarantanny, zabudowywanie coraz większych obszarów naszej planety oraz zwiększanie ilości ludności to główne czynniki, które sprawiają, że jako mieszkańcy ziemi powinniśmy zwrócić większą uwagę na wody podziemne.
Charakterystyka wód podziemnych
Wody podziemne swoją powierzchnią przekraczają kilkakrotnie obszar wszechoceanu, a w środowisku pełnią bardzo ważną funkcję związaną z obiegiem wody w przyrodzie. Każdy z nas wie oczywiście, jak ważna jest dla każdego organizmu woda – bez niej nie ma życia! Tym bardziej warto sobie uświadomić, że to właśnie wody podziemne zasilają rzeki w ponad pięćdziesięciu procentach i że to one wciąż pozostają głównymi rezerwuarami wody pitnej dla całej ludzkości. Niestety od lat wiadomo, że na skutek działalności człowieka wody podziemne ulegają silnemu zanieczyszczaniu. Bardzo ważną kwestią jest zatem odpowiednie projektowanie ujęć wód podziemnych oraz stałe i regularne badanie ich jakości.
Badanie stanu jakości wód podziemnych
Ocena stanu wód podziemnych staje się coraz bardziej potrzebna. Dzięki rozporządzeniom i dyrektywom wydawanym przez Ministra ds. Gospodarki Morskiej i Żeglugi Śródlądowej we współpracy z innymi państwami Europy, zasady monitoringu stanu chemicznego wód zostały ściśle określone. Badania retencji pozwalają na usystematyzowanie wiedzy w tym temacie i lepsze gospodarowanie zasobami wodnymi, co też wpływa na lepsze wykorzystywanie zasobów wód. Kolejnym elementem, na który warto zwrócić uwagę, aby potwierdzić słuszność wykonywania badań stanu jakości wód podziemnych, jest kwestia samej przepuszczalności wody. Mówi się, że kropla drąży skałę, ale woda ma również umiejętność przewodzenia przez skały (jest ona związana z wielkością porów w skale oraz ich połączeń). W tym przypadku istotną kwestią jest zbadanie terenu – jedne skały mają większą przepuszczalność, a inne wręcz zerową. Co do samej pochyłości terenu i występujących na nim gleba to warto wspomnieć, że największe znaczenie retencyjne posiada las. Dzięki powstawaniu warstwy wodonośnej na pewnej głębokości od powierzchni ziemi, przy wzmożonym ciśnieniu powstają źródła oraz inne zbiorniki wód powierzchniowych powiązane z wodami podziemnymi. Jeżeli więc będą one zanieczyszczone w znacznym stopniu, to również pobliskie rośliny, jak i zwierzęta mogą ulec skażeniu. Ważną kwestią jest więc prowadzenie odpowiednich badań, zgodnie z częstotliwością określoną przez powołane do tego odpowiednie instytucje i urzędy.
Zasady projektowania ujęć wód podziemnych
Mając na uwadze wszystkie kwestie związane ze skalą ważności zrównoważonego funkcjonowania środowiska, warto powiedzieć kilka słów o samej metodyce projektowania ujęć wód podziemnych. W tym przypadku musimy mieć na myśli pojedyncze urządzenie lub jego zespół, które pozwoli na pobranie próbek z wód podziemnych. Do takich urządzeń zalicza się studnie, sztolnie, dreny czy tzw. studnie promieniste. Za pomocą tego typu ujęć wody zaczynamy wprowadzać tzw. retencję sterową, czyli już nie tylko opady i przepuszczalność gleby regulują przetrzymywanie oraz odnawianie wód, ale na własną rękę zaczynamy zajmować się zabezpieczaniem terenów mieszkalnych przed zalewaniem czy kwestią zaopatrzenia konkretnych obszarów w wodę pitną.
Główne czynniki, które wyznaczają jakich urządzeń powinniśmy użyć w danej lokalizacji, to:
- warunki hydrologiczne – związane z połączeniami rzek oraz występowaniem opadów; tym samym pozwalają zidentyfikować zapotrzebowanie na dodatkowe ujęcia wody,
- głębokość zalegania wód – związana z nawierceniami i głębokością usytuowania urządzenia,
- wielkość zasobów wodnych – by odpowiednio określić moc urządzenia,
- ilość ujmowanych wód – ilość i rodzaj zanieczyszczeń pobieranych z danego ujęcia,
- warunki techniczno-ekonomiczne – najściślej związane z posiadanym budżetem do budowy ujęcia.
W tym miejscu warto zapoznać się z kwestiami podziału konkretnych urządzeń i ich specyfikacji technicznej, aby odpowiednio dobrać urządzenie do potrzeb. Jeżeli podczas przygotowań i obliczeń okaże się, że nie ma odpowiednich materiałów dla danego regionu, warto skorzystać z wiedzy zgromadzonej przez na obszarach sąsiadujących. Ogólny pogląd zapewne pozwoli bowiem na obniżenie ryzyka wystąpienia błędów w projekcie.
Badanie stanu jakości wód podziemnych jest kwestią ważną ze względu na ciągle rosnącą produkcję w skali światowej oraz na szybkość roznoszenia się zanieczyszczeń. Połączenia wód podziemnych i powierzchniowych to cały system, który pozostawiony bez opieki może bardzo szybko doprowadzić do skażenia zwierząt, ludzi i terenów zielonych. Powstanie każdego zbiornika wodnego może mieć bardzo różny wpływ na środowisko, dlatego w projektowaniu ujęć wodnych powinniśmy uwzględnić zmiany prognozowane, aby przeciwdziałać zanieczyszczaniu środowiska, a co za tym idzie niszczeniu wszelkich form życia na ziemi.
