W kontekście obowiązujących przepisów każda maszyna powinna być wyposażona w wyłączniki bezpieczeństwa. Jest to niezbędne ze względu na zagrożenia, jakie poszczególne urządzenia stwarzają podczas swojej pracy. Jaką zatem rolę odgrywają wyłączniki bezpieczeństwa we współczesnym przemyśle i dlaczego ich montaż może okazać się niezbędny?

Czym jest wyłącznik bezpieczeństwa?

Wyłączniki bezpieczeństwa stanowią ważny element każdej maszyny, a co za tym idzie, odgrywają również kluczową rolę we współczesnym przemyśle. Mianowicie doprowadzają do zatrzymania maszyny w momencie, w którym dojdzie do jej awarii, a co więcej również w przypadku zagrożenia zdrowia czy życia jej operatora. Urządzenie pozwala na natychmiastowe odłączenie zasilania, co w znacznym stopniu ogranicza takie ryzyko.

Zgodnie z Rozporządzeniem Ministra Gospodarki z dnia 21 października 2008 r. w sprawie zasadniczych wymagań dla maszyn (Dz.U. 2008 nr 199 poz. 1228), każda z nich powinna zostać wyposażona w co najmniej jeden wyłącznik awaryjny, w celu wyeliminowania istniejącego lub możliwego do wystąpienia niebezpieczeństwa. Co więcej, wyłącznik bezpieczeństwa powinien znajdować się w miejscach, w których zagrożenie dla operatora maszyny jest wysokie. Dodatkowo dostęp do modułu powinien być łatwy i szybki. To właśnie czas stanowi bowiem kluczową rolę w momencie zagrożenia. Szybka reakcja minimalizuje skutki awarii, a w skrajnych przypadkach pozwala nawet na ocalenie życia operatora. Należy jednak podkreślić, że jest urządzenie wykorzystywane w sytuacjach awaryjnych, więc nigdy nie powinno zastąpić podstawowych elementów ochronnych.

Na czym polega awaryjne zatrzymanie maszyny?

Awaryjne zatrzymanie maszyny polega zazwyczaj na ingerencji w główny obwód prądowy. Taki rodzaj unieruchomienia ma zastosowanie w przypadku maszyn o prostych napędach, u których uwzględnia się urządzenie do oddzielenia ochronnego sieci przez łącznik główny, a także wyłącznik awaryjny. Ma to zastosowanie również w przypadkach, w których natychmiastowe wyłączenie zasilania nie spowoduje dodatkowego niebezpieczeństwa oraz wtedy, kiedy możliwe jest wystąpienie zagrożenia dla operatora lub maszyny.

Niezwykle istotne jest również zapobieganie przedwczesnemu uruchomieniu się wyłącznika. Zdolność wyłączeniowa urządzenia powinna więc obejmować wszystkie odbiorniki prądu największego silnika w zablokowanym stanie. Funkcja wyłącznika bezpieczeństwa niekiedy może być pełniona przez urządzenie do oddzielania ochronnego sieci. Ma to zastosowanie wyłącznie w sytuacji, gdy wyłączenie wszystkich odbiorników nie przyczyni się do powstania zagrożenia. Kluczowy jest też montaż wyzwalaczy zanikowych, który uniemożliwia rozruch maszyny, w momencie, w którym dojdzie do ponownego podania napięcia.

Awaryjne zatrzymanie maszyny może również polegać na ingerencji w prądowe obwody sterownicze. W takim wypadku przetwarzanie sygnałów jest zbędne, gdyż przerwanie przewodu oraz wytworzenie mostka w szafie sterowniczej rozpoznawane jest natychmiast lub przy następnym rozruchu maszyny. Oczywiście ważne jest zabezpieczenie przewodów biegnących do wyłącznika, a także oprzewodowanie zespołów mechanicznych bezpieczeństwa. W następstwie otwarcia obwodu dochodzi do zainicjowania sygnału sterującego, a tym samym ponownego włączenia maszyny.

Rola wyłączników bezpieczeństwa we współczesnym przemyśle

Wyłączniki bezpieczeństwa odgrywają ważną rolę we współczesnym przemyśle. Ich montaż umożliwia ograniczenie ryzyka do poziomu akceptowalnego, jednocześnie doprowadzając maszynę do zgodności z obowiązującymi przepisami. Wyłączniki awaryjne pozwalają na szybką komunikację między maszyną a jej operatorem, co znacznie eliminuje ryzyko wystąpienia sytuacji niebezpiecznych. Ogólny wzrost poziomu bezpieczeństwa przyczynia się oczywiście do poprawy efektywności pracy poprzez znaczne zwiększenie wydajności produkcji.

Podstawowe rodzaje wyłączników

Na rynku dostępnych jest wiele rodzajów wyłączników awaryjnych. Najpopularniejsze są wyłączniki grzybkowe oraz wyłączniki linkowe. Pierwsze z nich, jak sama nazwa wskazuje, wyposażone są w specjalne przyciski w kształcie grzybków. Urządzenie tego typu najczęściej ma kolor żółto-czerwony, przy czym podstawa urządzenia jest żółta, a przycisk czerwony. W momencie naciśnięcia wyłącznika następuje jego zablokowanie, co wywołuje konieczność zatrzaśnięcia przed przerwaniem zestyków. W celu zabezpieczenia takiego urządzenia przed przypadkowym uruchomieniem można wyposażyć je w kluczyk bądź specjalny zabezpieczający kołnierz. Wyłącznik bezpieczeństwa należy kasować ręcznie, uważając przy tym, aby nie dopuścić do sytuacji niebezpiecznej. Zerowanie przycisku wykonuje się poprzez jego wyciągnięcie lub obrót. Na rynku dostępne są wyłączniki grzybkowe wyposażone w diodę LED. Kolor zielony świadczy o wyłączeniu wyłącznika, natomiast czerwony oznacza, że styki zostały uruchomione. Dodatkowym wyposażeniem urządzenia może być również sygnał dźwiękowy.

W celu awaryjnego zatrzymania maszyny możemy również posłużyć się wyłącznikiem linkowym, który w przeciwieństwie do wyłącznika grzybkowego wyposażony został w stalową linkę dołączoną do zatrzaskowego wyłącznika. Fakt ten sprawia, że wyłączenie zasilania może nastąpić z każdego miejsca, przez które przebiega linka. W momencie jej pociągnięcia w dowolnym kierunku następuje aktywacja wyłącznika, w następstwie, czego dochodzi do odłączenia zasilania maszyny. Linka posiada również zdolność wykrywania luzu, co pozwala na natychmiastowe wykrycie jej przerwania. Tego rodzaju wyłączniki bezpieczeństwa wykazują większą efektywność, a także są wygodniejsze w stosowaniu. Co więcej, tego typu rozwiązanie jest również tańsze ze względu na oszczędność czasu montażu i zużytego okablowania. Wyłączniki linkowe wykorzystywane są najczęściej do zabezpieczania taśmociągów, pras drukarskich, czy też maszyn do obróbki drewna.

Pozostałe moduły

Dodatkowo wyróżniamy również bezkontaktowe wyłączniki magnetyczne, czujniko-wyłączniki mechaniczne oraz kurtynę bezpieczeństwa. Wszystkie mają ograniczać dostępu do miejsc niebezpiecznych. Pierwsze z nich znajdują zastosowanie na drzwiach, klapach oraz osłonach maszyn. Bezkontaktowe wyłączniki magnetyczne działają natomiast na zasadzie kontraktronu. Oznacza to, że zbliżenie magnesu do czujnika powoduje przepływ prądu, natomiast jego oddalenie całkowicie odcina zasilanie. Kurtyna świetlna jest za to urządzeniem optoelektronicznym tworzącym sensorystyczną barierę w postaci linii świetlnych, których przekroczenie powoduje zatrzymanie przepływu energii elektrycznej, co skutkuje wyłączeniem zasilania maszyny.

Warunki montażu

Przed zamontowaniem wyłączników awaryjnych należy przeanalizować warunki, w jakich będzie znajdowało się urządzenie. W wynika to z faktu, iż niektóre czynniki, do których wlicza się wilgoć, kontakt z agresywnymi substancjami, intensywne zapylenie, czy też duże ryzyko uszkodzeń mechanicznych, mogą skutkować zaburzeniem pracy wyłącznika.

Wyłączniki bezpieczeństwa umożliwiają zachowanie bezpieczeństwa środowiska pracy, co korzystnie wpływa na poprawę wydajności produkcji. Moduły pozwalają na natychmiastowe odłączenie zasilania energii elektrycznej, co znacznie eliminuje ryzyko wystąpienia sytuacji niebezpiecznych i ponoszenia w związku z tym dodatkowych kosztów. Wszystko to sprawia, że wyłączniki bezpieczeństwa odgrywają niezwykle istotną rolę we współczesnym przemyśle.